venerdì 11 febbraio 2011

Sa paristòria de Leonard I de Hutt River

Su printzipadu australianu de Hutt River 

de Efisio Loi

Su tres de custu mesi, in-d unu giornali chi bessit donnia dì, sa Repubrica (ita chi mi faiat sa gratzia de pausari fatufatu, ma non fet’issu, no’… is atrus puru), m’est capitau de ligiri un’articuledhu chi trataiat de una novitedha, nova assumancu po mimi, arribada de s’Australia. In cuss’atru cabudu de mundu, anca du’at unu Stadu de 75 Km cuadrus e cun-d una bintena de personis in totu. Su spantu iat essiri pagu, ca nci nd’at finas-e in Italia de Istadixedhus de pagu tenta; tanti’ po nàrriri: is istadus de Santu Marinu e de su Vaticanu; tenend’a contu ca, is chi dhui bivint, de binti gei nci stupant e tènint atra storia puru.
Su chi fait ispantu est candu e cumenti est nasciu cuss’Istadu pitierredhedhu. Anca fait corant’annus a-i custas dias: in su 1971 unu chi dhi narant Lionardu Casey, pìgada e si fait a prìncipi de is terras cosa sua, batiendusia Leonard I de Hutt River, su logu anca dhui teniat terras e domu.
S’atra cosa spantosa est poita iat fatu cussa aconcada: no’ dh’andada de pagar’ imposta impitzu’ de su trigu chi poniat issu etotu e in logu suu, ca no dhi pariat cosa giusta. E tandu iat detzìdiu de ndi sciolliri sa sienda cosa sua de su cumoni cun su Stadu. Su guvernu de Canberra no’dh’at mai arreconnotu cussu deretu ma, de tandus, cussu renniedhu de nudha, imprentat munera, rillàsciat passaportus e non pagat imposta peruna. A s’Australia parit chi pagu ndidh’importidi e sa genti dhui currit a biri su spantu.
E tandus? – M’eis a narri – Cumenti de paristoria podit essiri fintzas-e prascili, ma pagu cosa teneus de arriri cun su chi est sutzedendu in domu nosta e in bixinau, po non narrir’in totu su mundu.
E deu si naru ca est propriu in momentus de aici chi tocat a tenniri coragiu e arriscari po ndi scabulliri su chi, totus, pareus cichendu sentza de arrennesci mancu a isciri su chi est de averas. Tocat a essiri de acordiu totus e seus prus de binti, malus a trumentari e donniunu a idea sua. Iat a tocar’ a ndi chistionari in is famiglias e in is cuilis, castiendusia in faci, prontus a ndi bodhiri s’interessu nostu de calisisiat personi avreguau.
Tocat a si ndi scaresciri de is logus innui eus intèndiu e arripìtiu fuedhus e ideas de atiri, chi eus giai arròsciu che sa petza pudèscia ; logus innui no’ eus fatu ateru che apitigari s’ispiridu e s’intelligentzia nosta, po su pagu chi si nd’at srobau. A-i cussus fradis italianus chi megant de nos si far’intendiri, totunduna in ocasioni de “is 150 annus”, sa musica de sa Patria, una sola e chi non si podit dividiri, dhis podeus arrispùndiri ca: chi fut cosa mala, fintzas a s’atra dia, a si perdir’in fatu de sinnalis e pantumas de natzionalismus fascistas, ell’ e poita, immoi chi est arruendundedhis su frabicu in conca, faint donnia trapagiocu legiu po si nci torrai a ingolliri a su propriu logu de innui si nd’iant tranziu, cun is bonas e cun is malas, po cicari libertadi e giustitzia?
Pagu nd’eus biu de libertadi e de giustizia e prus pagu nd’eus a biri de immoinantis, chi non donaus a cura e si nci faeus a getadura cun chini abòxinat prus a forti: ”Nudha po mei e totu po totus. ”Non tocat a creri a chini narada “Nudha po mei.”, ca ti ndi suspit s’anima. Est genti chi si creit de isciri totu e de non tènniri abbisongiu de nemus. Is atrus srebint feti  po torrai gratzias de totu su beni chi, po s’intelligentzia e s’onestadi insoru, no’ at mai fatu farta.
Fintzas a ‘iseru guai a dhis tocari sa libertadi, po donniunu, de fari su chi dhi parit e praxit: “proibiu su proibiri” anta nau e iscritu; “beridadi non nd’adi, donniunu s’arrangiat cun sa sua”; “totus ugualis a-i custu mundu”.
Totunduna ant incumentzau a “si furriai che canis in cadena”: ca dhu at cosas chi non si podint fari… ca, a segundu de chini dhas faidi, non depint essiri permitias… e, a bortas, est giustu, a calancunu, a nci dhu ponniri in punta de una canna… Totu cositas chi torrant a pari cun su chi funturu narendu fintzas a pag’ora, coment’e-a Deus cun margiani o, ca non sindi scostiat meda, Bernardu m’as biu, scovas de forru.
No’at a essiri ca, su chi nci bolint ponniri in punta de una canna, est cichendu de ndi dhis pigari s’ossu chi portanta beni strintu in barras e no’ dhis andat a dhu scapari?
Pagu si nd’iat a importar’a nosu de-i custu tiramolla ma, a su chi biu, si dhui seus imbodhiaus che is macarronis de Pauli, tirendi a una parti o a s’atra e sempri gherrendi gherras allenas, gherras de ateri.

5 commenti:

Grazia Pintore ha detto...

Signor Elio,sicuramente il suo articolo è molto interessante ma capire tutto ciò che ha scritto,per me,è molto difficile.Lei fa benissimo a scrivere in limba ma una piccola traduzione mi aiuterebbe a capire meglio.Qualcosina l'ho capita ma troppo poco per fare un commento.Posso sperare?La ringrazio.

elio ha detto...

@ Grazia Pintote

Una rondine non fa primavera. Cara Grazia, tu sei la mia rondine che si lamenta di non capire il mio pensiero espresso in sardo. Di altri non so se la difficoltà stia nella lingua adoperata o nei concetti espressi. Con questo dubbio non posso affliggere “il blog” per due volte con la stessa minestra, dentro piatti diversi. Anche Zuannefrantziscu, con tutta la sua gentilezza e disponibilità, mi chiederebbe di scusarlo, mi direbbe: “a perdonai”.

Giuseppe ha detto...

Carissimo Elio
Dice bene quando affermi "No’at a essiri ca, su chi nci bolint ponniri in punta de una canna, est cichendu de ndi dhis pigari s’ossu chi portanta beni strintu in barras e no’ dhis andat a dhu scapari?".
Ma sei troppo vicino alla verità e, in un momento come questo, sei uno dei pochi coraggiosi che osa dirlo. Hai ancora ragione nel dire "Pagu si nd’iat a importar’a nosu de-i custu tiramolla ma, a su chi biu, si dhui seus imbodhiaus che is macarronis de Pauli, tirendi a una parti o a s’atra e sempri gherrendi gherras allenas, gherras de ateri", ma lo dici nella lingua sbagliata.
Siccome hai due volte ragione, ma tu lo sai bene, non puoi che aspettarti un grande silenzio.
Un caro saluto

Giuseppe Mura

Grazia Pintore ha detto...

Signor Elio Lei sa che approvo o meglio ammiro tutto ciò che scrive,sono io inadeguata a capire la splendida lingua sarda,lei continui a scrivere ed io, a bellu a bellu imparo,con tanta stima.

elio ha detto...

@ Giuseppe

Carissimo, sei un amico.
Non ho intenzione di insegnare niente a nessuno, ho insegnato per tanti anni e so che questo non è il modo. Voglio solo fare qualche esercizio di scrittura in sardo, nel mio sardo imbastardito, nella speranza che qualcuno mi aiuti, correggendomi.
Un abbraccio.