martedì 14 aprile 2009

Custu biazu de sa limba sarda, a ube andat?

de Mario Antiogu Sanna*

A ube andat a finire sa limba sarda isparghida in deghe ribos defferentes? Pruite no cherimus cumprender chi gherrande contra de nois matessi, tra limba sarda campidanesa e limba sarda comuna, no andamus a perunu logu? Pruitte semus semper terracos de sa limba italiana?
Soe meda in pensamentu pro su benidore de sa limba nostra e cheret nadu, puru pro su traballu “onestu” de sos operadores “onestos” chi in sos isportellos (o ufitzios), ant fattu su dovere issoro.
Sa limba sarda pro sighire a bivere e a creschere devet intrare in sas Iscolas e in sa Televisione, in sa Radio e in Internet.
Semus sardos primu de tottus, ma esser sardos, no cheret nare no a esser petzi italianos o petzi tzitadinos de s'Europa e de su mundu. Chi faeddat (e iscriet o su nessi bi che provat) in sardu, est una pessona chi giughet una ricchesa manna intro a s'anima e a cussentzia sua: unu “surplus” de autocoscientzia”.
Deo chi soe pro metade logudoresu e pro metade campidanesu, no mi che ponzo nemmancu su problema limbisticu: faeddo e iscrio in logudoresu (meda puru in sa LSC), ma cumprendo puru su campidanesu, ca sa “forma mentis” chi tenzo, mi pirmittit de aberrer sas origlas e de proare su nessi a cumprender su chi mi sunt nende.
Meda bortas apo intesu dae sos dozentes unu dimanda chi deo agatto meda banale: “de accordu pro su sardu in iscola, ma cale sardu”?
E cun custu alibi, si sighit a faeddare de sa limba sarda in limba italiana...
Deo penso chi sa faeddadas de sas biddas, depent a esser tuteladas non petzi in domo, ma finas in iscola, mancari chi chi su compitu de s'Iscola est cussu de mezorare sas cumpetenzias de sos piseddos in calisiat materia. Pro sa limba sarda, aisettende chi calicunu comintzet a iscrier deabberu liberos “didatticos” in sardu, comintzamus a fagher connoscher sos condaghes e carchi ateru documentu antigu, ca sa limba sarda “amministrativa”, meda no l’ischint, ma at lompidu dae meda sos 1000 annos, no duas dies!!!!
E petzi faghimus, imparare a sos piseddos (o pitzinnos), puru sas poesias, sas pregatorias, sas paristorias....
Est ora de pesare sa conca a chelu, est s’ora de l'agabbare cun sas brigas e sas “malas trassas”, est ora de dimandare, arziande puru sa boghe, a chie contat de daer logu (e puru dinari) a chie cheret traballare deabberu pro sa limba sarda.
Petzi torrande a impreare su sardu in onni cuntestu, ma innanti a tottus pro s'informatzione e sa cultura in sos medios de comunicatzione, amus a fagher carchi cosa de mannu pro salvare sa limba de sos iaios nostros. E si calicunu no est in accordu, chi lu nerzat una borta pro tottu, ma chi l'agabbet de fagher su mortore de sa limba, leandesi a sa cua sos dinaris “de e pro” sa limba sarda.
Faghimus bider nessi pro una borta, chi semus “unu popolu cun una limba”, mancari bi siant treghentos biddas chi faeddant in manera defferente; faghimus bider chi semus un'anima sola; faghimus bider chi semus unu popolu; faghimus bider chi semus nois, sos “meres” de sa limba nostra. Lassamus a un'ala sa “tendentzia” nostra de esser sempre “terracos”. In custa batalla pro sa limba no si depet narrer “se Deus cheret e sos carabineris lu permittint”!!! Semus nois chi li depimus cherrer e depent a esser sos amministradores a lu permettere cun d’una Leze fatta “ad hoc”.
Ca si no faghimus nudda nois, paris cun issos, su biazu de sa limba sarda, est unu biazu destinadu a s'atoppare cun sas limbas mortas; comente narat su diciu: «S’andada de su fumu!»

* Resp. ULS de su Comune de Sindia

1 commento:

paola alcioni ha detto...

Is operadoris de is sportellus, onestus cantu mai, perdint de ogu chi sa lìngua no est nàscia cun issus e no est nàscia in is sportellus. E, prus che totu, e ddu nau cun fortza, no est morendisì. Seu arròscia de intendi cust’addòpiu ‘e campana a mortu.
Genti meda, de dexenas de annus, stat faendi literadura in lìngua sarda (poesia e prosa) chi stat lassendi arrastu in sa stòria nosta.
Ant fatu cussus puru su doveri insoru e chen’’e paga, fintzas. Ponendi de buciaca. Onestu, cussu puru.
E nc’est genti chi at fatu fintzas àterus passus.
Tui scriis: “Pro sa limba sarda, aisettende chi calicunu comintzet a iscrier deabberu liberos “didatticos” in sardu…”
Nci funt giai. Deu apu fatu de unus cant’annus, po contu de s’editori CONDAGHES sa bortadura in campidanesu (e su scritori Nanni Falconi cussa in logudoresu) de unu trabballu in nuoresu po pipius, de sa Signora Maria Teresa Pinna Catte: Su Sardu Gioghendi. E no fiat nemancu su primu chi issa pubbricàt. E luegus at a essiri su nou, po pipius prus matucheddus.
Ma nci nd’est àtera puru, de cosa. Libbrus didàticus s’amancant!
Su chi s’amancat, a nosu sardus, est sa capatzidadi de si castiai a ingìriu. Si parit chi sa realidadi siat totu cussa intzerrada in s’ortixeddu nostu.