domenica 11 marzo 2012

S'amparu de su sardu e sos politicos sardos in limba italiana


 de Vittorio Sella

Dae su guvernu de Roma arrivat sa defensa de sa limba sarda. Gai contan sos quotidianos de Sardigna in custas oras. S'amparu est unu meritu de sa leze n°482/99. Pro tantu a mie paret chi sas novitates sien pacas pro sas iscolas, sos comunes, sas provintzias e pro sa matessi Regione sarda. Chi ischit chi dae tempus esistit sa carta de sas minorias europeas, e duncas de sas limbas presentes in Italia, e in Sardigna.
Su chi toccat est a sichire su caminu pro sa limba sarda: e comente? De sicuru non faeddanne in italianu, comente an fattu sos politicos chi an contatu unu mare de bene a favore de s'amparu de su sardu. Ma a calesisiat limba, italiana, franzesa, ispagnola, o inglesa, pro sichire a campare, pro non morrere a istenios, li pertoccat de esistere, manitzanne sas abilitates presentes in sa mente de cata pessone, manna o minore chi siet. E cale sun? Sa risposta est meta crara: sa cumpetenzia est de iscriere, de aeddare, de ascurtare e de leghere.
Su valore de calesisiat limba naschit e sichit a campare ponenne a pare sas abilitates contatas innantis. Custa est sa manera pro sichire s'amparu de sa limba. Dae s'iscrittura naschin sos contos, sas canzones, sas ideas de  su munnu, si collin sas paraulas, sos arrejonos e sos giudissios. Pro istare in tema naro chi mi esseret piaghita sa lettura in sardu de sas opiniones contatas dae sos politicos in sos zornales de su deche de martu. Unu cussitzeri regionale m'est passitu de paca memoria, ca sa didattica de su sardu non at a naschire dae cras manzanu.
S'imparu de su sardu est parte intro sos programmas de s'iscola, comente sapin sos mastros e sas mastras, sos professores, riccos de sentitos pro sa limba sarda e sos fattos de s'istoria. Pro tantu diat essere menzus chi sos chi naran paraulas in bonu pro sa limba sarda, ne dien sa prova. E non tenzan s'irgonza, ca in sardu si potet contare calesisiat pessamentu. Si potet senas s'iscrittura, macari s'abilitate de metas  zornalistas connoscat lacanas. Custu intoppu, isco chi b'est.
Ma canno b'est su dinari, ca “pecuniat non olet”, m'abbizo chi S'Unione e Sa Nuova imprentan pazinas in limba sarda. E sos zornalistas de sa Rai sa limba, cussa chi partit dae sa gorgoena, l'imprean, arrejonanne in sardu. At a essere pro su dinari, pro custu motivu mi paret chi sas difficultates si potan brincare, comente capitat in certas oras de sa chita, o in certas pazinas de sos quotidianos sardos. Su sentitu corale, pro me, non naschit dae su dinari, ma dae sa limba chi naschit intro de sa pessone.
Chie comunicat in sardu, secat tottu so ligatzos, presentes in sa mente  e in sa cultura monolimba imparata in sas iscolas. E gai sichinne s'intennet liberu, riccu de sa connoschenzia de sa ateras limbas, danne sa proa  chi credet in su chi valutat, nanne chi est a s'ala de su populu sardu. 

1 commento:

michele podda ha detto...

In bidda mea, cando unu istat tirande a longu meda chene narrer nudda, li namus:
“Chistiona craru, furriamilu a sa sarda, nàralu in sardu su chi ses nande, ca si cumprendet prus bene!” (Sos italianos nan “Ma parla come mangi, va!”).
E gasi pro sos plìticos: su chi naran, si cheren a los creder, lu depen narrer in sardu, si non s’isten mudos!